استفاده از هورمون رشد از اواسط دهه ۱۹۸۰ با سنتز آن شروع شد. همچنین خانمها برای کنترل دوره قاعدگی و افزایش عملکرد خود رو به مصرف قرص های خوراکی ضدبارداری آوردند. امروزه مصرف استروئیدهای آنابولیکی و هورمون رشد برای ورزشکاران ممنوع گشته و خطرات مصرف خودسرانه آن توسط پزشکان هشدار داده می شود.
سه دسته مواد هورمونی که بطور گسترده توسط ورزشکاران مورد استفاده قرارمی گیرد عبارتند از:
- استروئیدهای آنابولیکی
- هورمون رشد انسان
- داروهای ضدبارداری خوراکی
استروئیدهای آنابولیکی
استروئیدهای آنابولیکی ـ آندروژنی که بطور متداول تحت عنوان استروئیدهای آنابولیکی شناخته می شوند، ماهیتی شبیه به هورمون های جنسی مردانه دارند. ویژگی آنابولیکی (ساختی) هورمون های مردانه، رشد استخوانی و توده عضلانی را تسهیل می نماید. پیشرفت در ساخت فرآورده های حیوانی و انسانی باعث شده استروئیدهایی ساخته شود که ویژگی آندروژنی کم و آنابولیک بالا دارند.
اثرات نیروزایی پیشنهاد شده برای استروئیدهای آنابولیکی
با توجه به تأثیر استروئیدهای آنابولیکی روی بافت عضلانی و توسعه آن ورزشکارانی که رشته آنها متأثر از توده بدنی و قدرت عضلانی است به این مواد روی می آورند. همچنین این ادعا که استروئیدهای آنابولیکی باعث افزایش استقامت و توان هوازی می شود، سبب شده ورزشکاران استقامتی نیز به این مواد روی آورند. ادعا می شود که استروئیدهای آنابولیکی باعث تسهیل بازگشت به حالت اولیه و کاهش خستگی بعد از آن می شود.
اثرات تأیید شده استروئیدهای آنابولیکی
مشکل اساسی در تشخیص صحت ادعاهای بیان شده درباره استروئیدهای آنابولیکی محدودیت های اخلاقی و پژوهشی است. در پژوهش های معدود انجام شده نیز استروئیدها به اندازه مصرف واقعی ورزشکاران، بررسی نشده است. تحقیقات انجام یافته روی فاکتورهای زیر متمرکز شده اند:
- قدرت و توده عضلانی
- استقامت قلبی ـ تنفسی
- برگشت به حالت اولیه پس از تمرین
در تحقیقات معدودی که روی ورزشکارانی که مقادیر زیادی استروئیدهای آنابولیکی را مصرف کرده بودند نشان داد که افزایش معناداری در موارد زیر حاصل آمد:
- توده بدنی
- پتاسیم و ازت که بیانگر افزایش وزن بدون چربی بدن است
- حجم عضلانی
- قدرت و عملکرد پاها
در سال ۱۹۸۷ دانشکده طب ایالات متحده اظهار کرد: «استروئیدها با رعایت یک رژیم غذایی کافی می توانند توده کل بدن و در نتیجه توده بدون چربی را افزایش دهند». بنابراین آنها نتیجه گرفتند که در برخی از افراد می توان افزایش طبیعی قدرت عضله در نتیجه تمرینات شدید و رژیم غذایی مناسب را با مصرف استروئیدهای آنابولیکی افزایش داد.
نتایج تحقیقات اخیر نشان می دهد که استروئیدهای آنابولیکی هیچ تأثیری در افزایش توان هوازی یا ظرفیت تمرین عضلانی ندارند. یکی از دقدقه های مربیان و ورزشکاران اینست که اثرات فیزیولوژیکی و روانی بعد از تمرینات شدید را کاهش دهند.
خطرات مصرف استروئید های آنابولیکی
استفاده از استروئیدهای آنابولیک علاوه بر خطرات جسمانی وفیزیولوژیکی که برای ورزشکاران در پی دارد، کاری غیر اخلاقی محسوب شده زیرا به ورزشکار توانی را ارائه می دهد که حاصل تلاش و تمرین وی نبوده و به صورت غیر مجاز کسب شده است. زمانی تخمین زده می شد که ۸۰ درصد وزنه برداران، پرتاب کنندگان نیزه، دیسک و وزنه در سطوح ملی از استروئیدهای آنابولیکی استفاده می کنند. برخی از خطرات جسمانی مصرف استروئیدهای آنابولیکی به قرار زیر هستند:
استفاده از استروئیدهای آنابولیکی در نوجوانان که در حال رشد هستند سبب استخوانی شدن صفحات رشد در استخوان های دراز شده و درنهایت باعث کوتاهی قد می شود. مصرف استروئیدهای آنابولیکی ترشح هورمون های گنادوتروپیک که تکامل و عملکرد غدد جنسی (بیضه ها و تخمدان ها) را کنترل می نمایند، کاهش می دهد. در مردان کاهش ترشح هورمون های گنادوتروپیک باعث آتروفی و تحلیل رفتن بیضه ها، کاهش ترشح هورومون تستوسترون و کاهش تعداد اسپرم ها می شود. کاهش میزان تستوسترون می تواند باعث بزرگ شدن سینه های مردان شود. در زنان هورمون های گنادوتروپیک برای تخمک گذاری و ترشح هورمون استروژن ضروری هستند. بنابراین کاهش این هورمون ها قاعدگی را مختل می کند. علاوه بر این اختلالات کاهش این هورمون در زنان باعث بروز صفات مردانه، بم شدن صدا، آتروفی پستان ها، بزرگ شدن کلیتوریس و رشد مو روی صورت شود. بزرگ شدن پروستات از دیگر عوارض مصرف استروئیدها در مردان است. هپاتیت شیمیایی در مصرف استروئیدهای آنابولیکی گزارش شده که می تواند به سرطان کبد نیز منجر شود. همچنین عوارض عضله قلبی در افرادی که بطور دائم استروئیدهای آنابولیکی مصرف می نمایند دیده شده است. مصرف این هورمون ها باعث کاهش میزان کلسترول خوب (HDL) درخون می شود. HDL از رسوب LDL روی دیواره عروق جلوگیری می نماید و مانع آترواسکلروز می شود. مشهودترین اثر روانی استروئیدهای آنابولیکی افزایش رفتار پرخاشگرانه و اعتیاد به این هورمون می باشد. هنوز اثرات دراز مدت مصرف استروئیدهای آنابولیکی برای پژوهشگران شناخته شده نیست.
هورمون رشد انسان
هورمون رشد (GH) توسط بخش قشری غده هیپوفیز ترشح می شود و سالها است برای درمان کوتاه قدی ناشی از کم کاری این غده تجویز می شود. در ابتدا هورمون رشد از جسد استخراج می شد اما با پیدایش مهندسی ژنتیک و گسترش آن در دهه ۱۹۸۰، در آزمایشگاه ساخته شد. با توجه به اعمال زیاد این هورمون بعضی از ورزشکاران از هورمون رشد به عنوان مکملی برای هورمون های استروئیدی استفاده نمودند.
اثرات نیروزایی پیشنهاد شده برای هورمون رشد
پنج عمل هورمون رشد که مورد توجه ورزشکاران است عبارتند از:
- تحریک ساخت اسیدهای نوکلئیک و پروتئین در عضله اسکلتی
- تحریک رشد طولی استخوان به شرطی که صفحه رشد بسته نشده باشد، این ویژگی برای ورزشکاران نوجوان اهمیت دارد.
- افزایش تجزیه چربی ها که باعث افزایش اسیدهای چرب آزاد و کاهش چربی بدن می شود.
- افزایش میزان گلوکز خون
- افزایش سرعت ترمیم، بعد از آسیب های استخوانی ـ عضلانی
ورزشکاران از هورمون رشد به امید افزایش توده عضلانی بدون چربی و معمولا به همراه استروئیدهای آنابولیکی استفاده می نمایند. گاهی از این هورمون به تنهایی استفاده می شود زیرا جداسازی این هورمون از هورمون طبیعی بدن مشکل است.
در تحقیقی نشان داده شد مردان جوانی که همراه تمرینات با وزنه هورمون رشد مصرف کرده بودند اثرات زیر دیده شده است:
افزایش توده بدون چربی بدن
افزایش آب کل بدن
افزایش سرعت ساخت پروتئین کل بدن
اما وقتی این افراد با گروه کنترل مقایسه شده تفاوت معناداری در عضلات ویژه دیده نشد. در واقع تفکیک بین اثرات تمرین و هورمون رشد مشکل است.
استفاده از هورمون رشد بعد از بسته شدن صفحات رشد و توقف رشد طولی استخوان ها ممکن است منجر به آکرومگالی شود. این بیماری سبب کلفت شدن استخوان های دست، صورت و پاها شده ونیز سبب رشد بافت نرم، ضعیف شدن عضلات و مفاصل، بزرگ شدن اندام های داخلی و بروز بیماری های قلبی می شود. شایع ترین علت مرگ مصرف کنندگان هورمون رشد نارسایی عضله قلبی (کاردیومیوپاتی) است. عدم تحمل گلوکز، انواع بیماری قند و بیماری پرفشاری خون نیز می تواند در نتیجه مصرف هورمون رشد بروز کند.
داروهای ضدبارداری خوراکی
داروهای ضدبارداری خوراکی (قرص های ضدبارداری) شامل انواع استروژن و پروژستروژن سنتزی است. این مواد با جلوگیری از تخمک گذاری مانع بارداری می شوند.
اثرات نیروزایی پیشنهاد شده برای داروهای ضدبارداری
ورزشکارانی که ازعوارض قاعدگی رنج می برند و اثرات روانی و جسمانی ویژه ای را تحمل می نمایند رو به داروهای ضدبارداری خوراکی می آورند.
اثرات تأیید شده داروهای ضدبارداری خوراکی
شان گلد (Shangold) معتقد است برای افزایش عملکرد ورزشکاران نیازی به دستکاری دوره قاعدگی آنها نیست. بعضی از ورزشکاران در دوره فولیکولی عملکرد بهتری دارند، به این ورزشکاران مصرف میزان کم این داروها به صورت مستمر (نه دوره ای) تجویز می شود. با قطع دارو قاعدگی بعد از سه روز شروع می شود. برای آنکه ورزشکار با نوسانات استروژن و پروژسترون کمتری درطول مسابقه مواجه شود، بهتر است داروهای ضدبارداری خوراکی را ۱۰ روز قبل از مسابقه قطع نماید.
خطرات مصرف داروهای ضدبارداری خوراکی
گرچه استفاده از داروهای ضدبارداری خوراکی بسیار شایع است اما استفاده از این داروها خالی از عوارض نیست. بعضی از این عوارض به شرح زیر است:
- حالت تهوع
- افزایش وزن
- خستگی
- افزایش فشار خون
- تومورهای کبدی
- ایجاد لخته خون
- سکته مغزی وحمله قلبی
احتمال وقوع سه مورد آخر برای زنانی که سیگار می کشند بیشتر است.
